Hoogleraar staatsrecht: Koning kan gewoon excuses aanbieden voor slavernijverleden
Minister-president Rutte houdt de koning uit de wind als het gaat om excuses voor het slavernijverleden. Is dat terecht? Paul Bovend’Eert, hoogleraar Staatsrecht, vindt van niet. "De minister-president doet het voorkomen alsof de koning een aparte positie heeft, maar dat is niet zo."
Nu koning Willem-Alexander niet betrokken wordt bij de excuses van de Nederlandse regering voor het slavernijverleden, moet Bovend’Eert gelijk denken aan de eerdere excuses voor het geweld van Nederlandse militairen in Indonesië. "Die excuses waren ook niet vrij van controverses. Weliswaar minder dan in deze situatie, maar daar heeft de koning gewoon namens de regering tijdens een staatsbezoek excuses aangeboden. Dus dat vind ik niet consequent."
Daarbij begrijpt hij niet waarom de koning buitenspel moet worden gezet als het gaat om enigszins controversiële onderwerpen: "Er geldt gewoon de regel dat de koning onschendbaar is. De ministers zijn altijd verantwoordelijk. Dat betekent dat als de koning iets uitdrukt, dat het standpunt van de regering is."
Symbool
Rutte zelf wijst er op dat de koning wordt gezien als een symbool van eenheid. Dat vindt Bovend’Eert geen sterk argument: "De koning is staatshoofd en deel van de regering. Als de koning standpunt inneemt, geldt gewoon dat de ministers verantwoordelijk zijn. De minister-president doet het voorkomen alsof de koning een aparte positie heeft, maar dat is niet zo. De koning vormt een eenheid met de ministers in de regering en moet het beleid volgen."
Het zou zelfs sterk overkomen als juist de koning de excuses maakt, vindt de hoogleraar: "Als het gaat om zo’n gewichtige aangelegenheid als het aanbieden van excuses voor het slavernijverleden, kan ik me heel goed voorstellen dat de betrokkenen het zeer op prijs stellen als dit wordt gedaan door het staatshoofd van het koninkrijk."
Eisenpakket
Verschillende organisaties willen dat er eerst wordt voldaan aan een eisenpakket voor ze de excuses accepteren, waaronder een toespraak van de Koning in het Amsterdamse Oosterpark op 1 juli. Dat bleek zaterdag uit berichtgeving van Nieuwsuur.
Heel onverstandig, vindt Bovend’Eert. “Je moet gewoon in goed overleg met elkaar afspreken hoe je die excuses het best kunt vormgeven. Maar de situatie is zo verslechterd, dat het lijkt alsof we in politieke onderhandelingen terecht zijn gekomen. Dat lijkt me heel onwenselijk.”