Sociologe: 'Efficiency technologie heeft juist tegenovergesteld effect'

Chips kunnen goed uitkomen bij medische toepassingen, maar worden ook gebruikt om bijvoorbeeld aan de kassa te betalen. "Daarmee creëer je een oplossing voor een probleem wat volgens mij niet bestaat", zegt Beerends in Dit is de Dag. "Ik denk dat het hele efficiency denken niet altijd de beste weg is."

Efficiency

We leven al heel erg in een samenleving waarin je tijd nuttig en doelmatig besteed moet worden, zegt de sociologe, verbonden aan het platform SetUp, dat staat voor een techologie-kritische samenleving. "Als je dan een paar seconden kan uitbesteden doordat je geen pasje hoeft te pakken maar gewoon je pols ergens langs kan halen, is dat een soort van gemaksideaal."

In dat kader wijst ze erop dat efficiency technologieën juist een tegenovergesteld effect hebben: "We zitten nu in een burn-outsamenleving waarin iedereen juist steeds minder tijd heeft om tot rust te komen."

Invasievere technologie

Ze wijst erop dat we als maatschappij al vastlopen op de macht van grote techbedrijven en overheden. "Hoe zij op basis van dataverzameling mensen kunnen categoriseren en bepaalde voorzieningen, aanbiedingen of toegang tot diensten kunnen verleden. Dan denk ik: waarom zou je, terwijl we al strugglen met de macht die via de smartphone in onze zak ons leven binnen komt, daar nog invasievere technologie bovenop bouwen?"

Ook werpt ze de vraag op wie straks de eigenaar zou zijn van een chip in je lijf. "Gaat Google dat doen? Welke bedrijven zitten er allemaal tussen jou en die chip?"

Misbruik praktijk

Voorstanders van de nieuwe technologie zeggen dat er altijd sprake van vrije wil moet zijn. Beerends vraagt zich af of dat haalbaar is. "Ik ben wel sceptisch over het idee dat je uiteindelijk zelf kan kiezen of je wel of niet zo’n chip wil, als je uiteindelijk nergens meer kunt betalen zonder zo’n chip. Dan heb je eigenlijk niks meer te kiezen. Ik vind vrije wil relatief: uiteindelijk komt er toch maatschappelijke druk op."

Wat is haar doemscenario? Daarvoor beschrijft ze een voorbeeld waarbij iemand een bionisch oog had laten plaatsen, waarna het bedrijf dat dit gemaakt had failliet ging. “Toen kon dat oog niet meer geüpdatet worden, waardoor diegene niks meer kon zien. Dat heeft te maken met de macht van bedrijven."

Goed en fout

Voorstanders van nieuwe technologie wijzen er juist op dat je het goed moet inzetten. Daar kijkt ze anders naar: “Vanuit de techniekfilosofie weten we dat nieuwe technologieën juist ons beeld van wat goed en fout is en de waarde daarvan verandert. Zo wordt het hele efficiency-denken bijvoorbeeld nog sterker door dit soort nieuwe technologieen. Ik denk dat het niet alleen een kwestie van goed of fout inzetten, maar dat het ook ons hele idee van wat goed en fout is, verandert."