Susan Top: ‘Politiek moet met reële oplossingen komen, niet met bestuurlijke oplossingen’
Het vertrouwen in de politiek is de laatste jaren nooit zo laag geweest, blijkt op Prinsjesdag. Susan Top kan erover meepraten: als secretaris van het Groninger Gasberaad zag ze hoe Groningers worstelen met de overheid vanwege de gaswinning. Zo verloopt de schadeafhandeling nog altijd moeizaam.
Op de eerste dag van de parlementaire enquête naar de gaswinning in Groningen getuigde Susan Top zichtbaar geëmotioneerd over de manier waarop de overheid en politiek de afgelopen jaren omgingen met de aardbevingsproblemen in het gasgebied. Als secretaris bij het Groninger Gasberaad zat ze regelmatig aan tafel met politici om oplossingen voor gedupeerden te bespreken.
“Wat mij opbrak, is dat er eigenlijk niet gewerkt werd naar reële oplossingen, maar naar politiek-bestuurlijke oplossingen”, zegt Top. “Dan was er een probleem, kwam er misschien een onderzoek of een commissie en dan was de politiek wel weer klaar. Wat er niet kwam was een analyse van: wat willen we nu eigenlijk oplossen en welke oplossing past daarbij?”
Als tekenend voorbeeld van die houding noemt ze de verschillende instituten die zich bezig moesten houden met het vinden van een oplossing. “Eerst had je een dialoogtafel. Iets later kwam het Centrum voor Veilig Wonen erbij. De eerste liep na anderhalf jaar vast, de tweede na tweeëneenhalf jaar. Toen kwam er een Nationaal Coördinator Groningen, die op gegeven moment ook weer min of meer ontmanteld is. Ondertussen kwam er een apart Instituut Mijnbouwschade, die weer net een andere taak had. Zo ongeveer elke twee jaar kwam er weer een nieuw instituut.”
Wanneer Top specifieke situaties van door aardbevingen getroffen boeren of ondernemers aankaartte, reageerde de politiek daar vaak op door een nieuwe regeling of pilot op te tuigen waar die groep gedupeerden gebruik van zou kunnen maken. “Dan moesten ze hun recht halen door al die regelingen bij elkaar te sprokkelen. Maar ze zagen door de bomen het bos niet meer.”
Top wilde dat die “stapels regelingen” vervangen zouden worden door één overzichtelijk systeem. Dat was te ingewikkeld voor de overheid, kreeg ze te horen. “Nu is het ook ingewikkeld, maar dan voor de bewoners”, zegt Top. “Die laat je nu in de bestuurlijke spaghetti zwemmen.”
Geen onwil
Ze zag niet per se onwil bij Kamerleden die zich bezighielden met het aardbevingsdossier. “Maar je merkte dat ze niet de tijd hadden om zich echt in de materie te verdiepen. Ik snap dat ook wel, als je bedenkt dat ze nog een heel aantal dossiers hebben waar ze zich mee bezig moeten houden. Zeker de Kamerleden van de kleinere partijen.”
Waar ze ook tegenaan liep, was de “partijdiscipline” van de coalities die ze meemaakte. “Zodra de minister had gezegd: dit gaan we doen, luisterden Kamerleden van de coalitie niet meer. En het was ook maf hoe de houding van Kamerleden omsloeg zodra hun partij in de regering kwam. Dan hoorde je er nooit meer wat van.”
Partijlijnen werden daarmee belangrijker gemaakt dan argumenten, vindt ze. “Dan kun je nog zo goed beslagen ten ijs komen, maar als het daar niet om gaat heeft het geen zin.”
Inmiddels is ze gestopt bij het Groninger Gasberaad. Ze heeft niet langer het idee dat het met de afhandeling van het gaswinningsdossier ooit nog goed gaat komen. Wat kan de politiek doen om haar vertrouwen terug te winnen? “Politiek moet weer politiek worden”, zegt ze. “Politici moeten zich niet laten afleiden door peilingen en het eigen partijbelang. En zich niet verschuilen achter externe oorzaken als deskundigen of modellen. Onderschat burgers niet, want ze weten haarfijn waar de schoen wringt.”